- น้ำหนักและส่วนสูง จะมีอัตราเพิ่มสูงสุด (growth spurt) เด็กหญิงจะมีน้ำหนักเพิ่มถึงปีละ 4-5 กิโลกรัม เด็กชายเพิ่มปีละ 5-7 กิโลกรัม ความสูงมีอัตราเพิ่มสูงสุดเช่นกัน โดยเด็กหญิงจะสูงปีละ 6-7 เซนติเมตร เด็กชายสูงปีละ 7-9 เซนติเมตร
- การเปลี่ยนแปลงองค์ประกอบต่างๆ ของร่างกาย ได้แก่ กล้ามเนื้อและกระดูกแขนขา มีอัตราเพิ่มสูงสุดเช่นกัน มีการเพิ่มประมาณของโปแตสเซียมในร่างกาย ปริมาณน้ำในเซลล์ ขนาดของปอด หัวใจ ปริมาณของเม็ดเลือด และฮีโมโกลบิน
- การเจริญเติบโตของอวัยวะสืบพันธุ์และการเกิดลักษณะเพศ มีลำดับดังนี้
ในเด็กหญิง
- ลักษณะเพศอย่างแรกที่เปลี่ยนแปลงให้เห็นได้ในเด็กหญิง คือ การเจริญเติบโตของเต้านมโดยการเกิด breast buds คือ การเจริญของหัวนมและลานนม และหลังมีประจำเดือนแล้ว เด็กหญิงจะสูงขึ้นได้อีกประมาณ 6-12 เซนติเมตร
มีการเจริญเติบโตของเต้านม | เริ่มอายุ 9-11 ปี |
ขนที่หัวหน่าว | เริ่มอายุ 11-12 ปี |
น้ำเมือกจากช่องคลอดเปลี่ยนฤทธิ์จากด่างเป็นกรด | เริ่มอายุ 11-12 ปี |
ขนรักแร้ | เริ่มอายุ 12-14 ปี |
ประจำเดือนครั้งแรก | เริ่มอายุประมาณ 12 ปี |
- การเปลี่ยนแปลงของเต้านมเด็กหญิง แบ่งออกเป็น 5 ระยะ ดังนี้คือ
- ระยะที่ 1
ลักษณะเต้านมของเด็ก หัวนมนูนขึ้นเล็กน้อย- ระยะที่ 2
อายุ 11.2 +- 2.2 ปี เต้านมและลานนมโตขึ้นเล็กน้อย- ระยะที่ 3
อายุ 12.2 +- 2.1 ปีเต้านมและลานนมโตขึ้นจนเห็นได้ชัดเหมือนเต้านมขนาดเล็กของผู้ใหญ่- ระยะที่ 4
อายุ 13.1 +- 2.3 ปี หัวนมและลานหัวนมยื่นจากฐานเต้านมทำให้เห็นเต้านมมีลักษณะเป็นเนิน 2 ชั้น- ระยะที่ 5
อายุ 15.3 +- 3.5 ปี เป็นลักษณะเต้านมผู้ใหญ่ ลานหัวนมรายลงเห็นแต่หัวนมนูนอยู่บนฐานของเต้านมที่มีขนาดใหญ่ขึ้น - เด็กหญิงบางคน เต้านมเติบโตเพียงระยะที่ 4 แล้วหยุดแค่นี้ จนกว่าจะตั้งครรภ์หรือนานกว่านี้ จึงจะเปลี่ยนเป็นระยะที่ 5 บางคนข้ามระยะที่ 3 ไประยะที่ 5 โดยตรง ร้อยละ 50 ของเด็กผู้ชายวัยรุ่นมีเต้านมโตขึ้นได้ แต่ไม่เกินระยะที่ 2 และจะยุบลงปกติภายใน 11/2 - 2 ปี เมื่อ Androgen หลั่งออกมามากกว่า Estrogen แล้ว
- การเปลี่ยนแปลงและพัฒนาการทางด้านร่างกายของวัยรุ่นหญิง
การเจริญเติบโตและพัฒนาการของวัยรุ่นหญิง จะเกิดขึ้นระหว่างอายุ 11 - 13 ปี จะเร็วกว่าวัยรุ่นชายประมาณ 1 – 2 ปี ในช่วงวัยรุ่นตอนต้น ร่างกายจะเจริญเติบโตอย่างรวดเร็ว และจะลดอัตราการเจริญเติบโตเมื่อเข้าสู่ระยะวัยรุ่นตอนกลาง ความสูงมักจะคงที่ตั้งแต่ช่วงวัยรุ่นตอนกลาง ร่างกายของเด็กหญิงเมื่อเข้าสู่วัยรุ่นจะมีการเปลี่ยนแปลงดังนี้ 1. รูปร่างสูงขึ้น น้ำหนักตัวเพิ่มขึ้น ลักษณะของร่างกายภายนอกดูคล้ายกับผู้ใหญ่มากขึ้น เนื้อจะนิ่มไม่แข็งเหมือนผู้ชาย 2. มีหน้าอกขยายใหญ่ เต้านมเจริญเติบโตขึ้น เอวคอด สะโพกผายออกหรือใหญ่ขึ้น ใบหน้าและผิวพรรณเปล่งปลั่ง 3. มีน้ำเสียงและท่าทางอ่อนหวาน เสียงจะเล็กแหลม แต่บางคนก็อาจเสียงห้าว 4. ผมเริ่มดกหนาเป็นมัน 5. มีไขมันมาพอกตามไหล่ อก แขน ขา และสะโพก ทำให้รูปร่างสมส่วน 6. มีขนขึ้นบริเวณอวัยวะเพศและหัวหน่าว และบริเวณรักแร้ 7. อาจมีสิวขึ้นบริเวณใบหน้า 8. อวัยวะเพศโตขึ้น และมีความรู้สึกทางเพศแบบผู้หญิงทั่วไป 9. สำหรับการเปลี่ยนแปลงภายในนั้นต่อมเพศจะหลั่งฮอร์โมน ออกมากระตุ้นให้รังไข่ตกไข่ออกมาเดือนละ 1 ฟอง สลับข้างซ้ายและข้างขวา รังไข่เจริญเติบโตเต็มที่ช่วงมีระดูหรือประจำเดือน
ในเด็กชายมีการเพิ่มของขนาดลูกอัณฑะและถุงอัณฑะเริ่มอายุ 10-12 ปี ต่อมลูกหมากเริ่มทำงานเริ่มอายุ 11-12 ปี นมแตกพานเริ่มอายุ 13-14 ปี มีขนที่หัวหน่าวและรักแร้เริ่มอายุ 14-16 ปี เสียงห้าวเริ่มอายุ 14-16 ปี ตัวอสุจิโตเต็มที่เริ่มอายุ 14-16 ปี 
- ในเด็กชาย
- ลักษณะการเปลี่ยนแปลงเป็นอย่างแรกในเด็กชาย คือ การเพิ่มขนาดของลูกอัณฑะและอัณฑะ ตามด้วยการเพิ่มขนาดขององคชาต และต่อมลูกหมาก
การเปลี่ยนแปลงของอัณฑะและองคชาตระยะต่างๆ - ระยะที่ 1
ลักษณะอัณฑะแลองคชาตเด็ก อัณฑะมีปริมาตรประมาณ 1.6 มล.- ระยะที่ 2
อายุ 11.6 - 2.1 ปี อัณฑะเพิ่มปริมาตรเป็น 1.6-6.0 มล. ถุงอัณฑะมีหนังบางและสีแดงขึ้นองคชาตขนาดเท่าเดิมหรือโตขึ้นเล็กน้อย- ระยะที่ 3
อายุ 12.9 +- 2.1 อัณฑะปริมาตร 6-12.5 มล.
ถุงอัณฑะโตและหนังบางยิ่งขึ้น องคชาตยาวขึ้น- ระยะที่ 4
อายุ 13.8 +- 2.0 ปี อัณฑะปริมาตร 12.5-20 มล. ถุงอัณฑะโตและมีสีเข้มขึ้น องคชาตยาวและใหญ่ขึ้นและหัวองคชาต (glands) โตขึ้น- ระยะที่ 5
อายุ 14.9 +- 2.2 ปี อัณฑะมีปริมาตร 20-25 มล.
องคชาตและอัณฑะมีขนาดและรูปร่างเท่าผู้ใหญ่-
การเปลี่ยนแปลงของขนหัวเหน่าระยะต่างๆ
- ระยะที่ 1
ยังไม่มีขนบริเวณหัวหน่าว- ระยะที่ 2
อายุ 13.4 +- 2.2 ปี ในชาย และอายุ 11.7 +- 2.4 ปี
ในหญิง เริ่มขนตรงๆ หรือหยิกเล็กน้อย สีอ่อน ขึ้นบางๆ
ที่บริเวณ 2 ข้าง labia และโคนองคชาต- ระยะที่ 3
อายุ 13.9 +- 2.1 ปี ในชาย และอายุ 12.4 +- 2.2 ปี
ในหญิง ขนหยิกหยาบและสีเข้ม ขึ้นกระจายไปถึงบริเวณหัวหน่าว- ระยะที่ 4
อายุ 14.4 +- 2.2 ปี ในชายและอายุ 13.9 +- 2.1 ปี ในหญิง
ลักษณะขนเหมือนของผู้ใหญ่ และขึ้นทั่วบริเวณหัวหน่าว- ระยะที่ 5
อายุ 15.2 +- 2.1 ปี ในชาย และอายุ 14.4 +- 2.2 ปี
ในหญิง ลักษณะขนและการกระจายเหมือนของผู้ใหญ่
โดยขยายไปตามแนวนอนและด้านในของต้นขา- ระยะที่ 6
พบร้อยละ 10 ในเด็กหญิงและร้อยละ 80 ในเด็กชาย
ที่ขนจะกระจายขึ้นมาบริเวณสันกลางหน้าท้อง (linear alba) - การเจริญเติบโตและพัฒนาการของวัยรุ่นชาย จะเกิดขึ้นระหว่างอายุ 11 - 13 ปีในช่วงวัยรุ่นตอนต้นร่างกายจะเจริญเติบโตอย่างรวดเร็ว และจะลดอัตราการเจริญเติบโตเมื่อเข้า ระยะวัยรุ่นตอนกลาง ในช่วงวัยรุ่นตอนปลายอัตราความสูงแทบจะไม่เพิ่ม เด็กชายจะโตช้ากว่าเด็กหญิง ร่างกายของเด็กชายเมื่อเข้าสู่วัยรุ่นจะมีการเปลี่ยนแปลงดังนี้ 1. รูปร่างสูงขึ้น น้ำหนักตัวเพิ่มขึ้น แขนขายาวเก้งก้าง ไหล่กว้าง กล้ามเนื้อเป็นมัดกระดูกและกล้ามเนื้อแข็งแรงสามารถใช้พละกำลังทำงานได้ดี 2. ริมฝีปากหนา คางใหญ่ หน้าผากกว้าง ลูกกระเดือกโตเห็นชัดเจน 3. เสียงแตก ( เสียงแหบห้าว ) 4. เต้านมอาจโตและเจ็บ ( นมแตกพาน ) 5. มีหนวดเครา ขนขึ้นตามแขน ขา หน้าแข้ง หน้าอก รักแร้ และบริเวณอวัยวะเพศ 6. อวัยวะเพศโตขึ้นและแข็งตัวเมื่อมีความรู้สึกทางเพศหรือถูกสัมผัส 7. บางคนอาจมีสิวขึ้นบริเวณใบหน้า หน้าอกหรือหลัง 8. มีความรู้สึกทางเพศแบบผู้ชายทั่วไป 9. สำหรับการเปลี่ยนแปลงภายในนั้นต่อมเพศจะหลั่งฮอร์โมนออกมา ทำให้มี การสร้าง ตัวอสุจิหรือเซลล์สืบพันธุ์ขึ้น มีน้ำอสุจิ และมีการหลั่งน้ำอสุจิ
2. หน้าต่อไป >> การเปลี่ยนแปลงทางบุคลิกภาพ
3. การเปลี่ยนแปลงทางด้านอารมณ์
4. การเปลี่ยนแปลงทางสังคม
5. การเปลี่ยนแปลงด้านสติปัญญา
6. ปัญหาที่พบบ่อยในวัยรุ่น
7. แบบฝึกหัดท้ายบท
